روابط موثر بین هئیت مدیره و مدیر عامل در سازمانها
مقدمه
در دنیای مدیریت ، ابزارهای بسیار متعدد و متنوعی در اختیار مدیران عامل و تیم مدیریتی سازمانها برای مدیریت و اداره‌کردن سازمان قرار دارد. اما در مورد هیئت‌مدیره همیشه شفافیت وظایف چگونه است؟
علیرغم نقش پراهمیت هیئت‌مدیره و ضریب بالای اثرگذاری آن در موفقیت سازمانها، شناخته‌شده‌ترین ابزار موجود در اختیار هیئت مدیره‌ها برای آنکه بتوانند زوایای مختلف نقش خود را به‌درستی شناخته و وظایف محوله را به بهترین نحو به انجام برسانند، چهارچوب راهبری شرکتی است.
در واقع راهبری شرکتی، ابزاری است که هیئت‌مدیره را قادر می‌سازد سازمان تحت راهبری خود را در بهینه‌ترین زمان ممکن، و نه صرفاً سریع‌ترین زمان، به مرحله «تکامل سازمانی» رسانده و حفظ کند.
بدیهی است عمق و میزان استفاده سازمانها از چهارچوب راهبری شرکتی یکسان نبوده و بسته به نوع، اندازه، خصوصیات صنعت و ماهیت فعالیت سازمانها و نیز اقتضای شرایط محیطی میتواند متفاوت باشد. اما آنچه مسلم است، عملکرد صحیح هیئت‌مدیره و راهبری خوب سازمان، منجر به ارتقای سطح نظارت مؤثر بر سازمان می‌شود و این اطمینان را ایجاد می‌نمایند که چشم‌انداز، استراتژی و فعالیت‌های سازمانی از همسویی مناسبی برخوردارند که وجود این همگرایی در سازمان، به نوبه خود منجر به بهبود روزافزون خلق ارزش بلندمدت نه تنها برای سهامداران بلکه برای کلیه ذینفعان خواهد شد.
اهمیت روابط بین مدیرعامل و هیئت‌مدیره در موفقیت سازمانها SME یا بزرگتر به همان اندازه شکست و موفقیت آن سازمان موثراست و توانایی نشاندن سازمانها بر قله موفقیت یا بردن به دره شکست می باشد ، نوع عملکرد و میزان درستی و اثرگذاری عملکرد و تصمیمات هیئت‌مدیره و ارتباط پررنگ با مدیرعامل است. سازمانها با بیشترین میزان منابع مالی و مستعدترین سرمایه‌های انسانی، در صورت عدم عملکرد اثربخش هیئت‌مدیره و تصمیم‌گیری‌های نادرست این نهاد، به سادگی به ورطه شکست و نابودی کشیده خواهند شد.
پاندمی کرونا ، اثرات قابل ملاحظه‌ای بر تمامی وجوه زندگی انسان‌ها داشته و مفاهیم جدیدی همچون توقف فعالیت‌های اقتصادی، فاصله‌گذاری اجتماعی، دورکاری و غیره را به ادبیاتِ روزمره زندگی مردم وارد کرده است.
از سوی دیگر، تبعات ناشی از شوک اقتصادی که پاندمی کرونا به اقتصاد جهان و به تبع آن فعالیت‌های کسب‌وکارها وارد نموده، منجر گردیده تا امروزه نقش هیئت‌مدیره‌ها به عنوان مسئول اصلی موفقیت و پایداری سازمانها، بیش از هر زمان دیگری اهمیت و اولویت پیدا نماید.
هیئت‌مدیره، در ادبیات عبارت است از گروهی از افراد که یک سازمان را راهبری می‌کنند. اما در عمل، وظایف هیئت مدیره شامل :
- حامی اصلی مدیرعامل ، ولی در عین حال بر عملکرد وی نظارت دقیق دارد.
- راهبری ولی بدون اعمال مدیریت و عدم دخالت مستقیم در امور اجرایی
- مسئول مستقیم تدوین استراتژی سازمان و پیاده‌سازی آن است؛ ولی توصیه نمی‌شود این کار را بدون جلب مشارکت مدیرعامل و تیم اجرایی وی انجام دهد.
- مدیرعامل انتخاب میکند؛ ولی ممکن است به اقتضای شرایط ناچار به برکناری و جایگزینی وی باشد.
- مسئول مستقیم مراقبت از سلامت مالی، عملیاتی (غیرمالی) و تداوم عملکرد و بقای سازمان در طولانی‌مدت است؛ در حالی که عمده اطلاعاتی که در طول سال با آن مواجه می‌شود مربوط به عملکرد جاری و کوتاه مدت سازمان است.
- مسئول تعیین هدف غایی سازمان است؛ و به تبع آن مدیرعامل مسئول هدف‌گذاری عملیاتی برای دستیابی به هدف غایی مذکور ولی علیرغم آنکه تحقق این اهداف برای هیئت‌مدیره از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، هیئت‌مدیره باید مراقب باشد تحقق این اهداف به قیمت زیرپا گذاشتن قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت سازمان نباشد.
- و …
در واقع هیئت‌مدیره را میتوان عنصر کلیدی در چهارچوب راهبری شرکتی دانست که موفقیت یک سازمان در گرو موفقیت و عملکرد صحیح آن است و موفقیت هیئت‌مدیره نیز در گرو عملکرد صحیح و موفقیت تک تک اعضای آن می‌باشد.
وجود یک هئیت مدیره یکدست علیرغم داشتن اختلاف نظر و سلیقه به رشد سازمان کمک کرده و جلوگیری از ایجاد باندو روابط سمی در آن به بقای سازمان کمک بسزایی می کند.
اما نکته مهم در این میان، چگونگی ایفای نقش صحیح هیئت‌مدیره است. هیئت‌مدیره کجا، چگونه و با چه ابزاری(هایی) باید نقش‌آفرینی کند تا بتواند همای سازمان را بر قله موفقیت بنشاند؟ اینجاست که «راهبری شرکتی» معنا پیدا میکند.
به عبارت ساده، حاکمیت شرکتی چهارچوبی برای ایفای نقش و انجام وظایف صحیح اعضای هیئت‌مدیره است که ضمن معرفی حوزه‌های مختلفی که ترکیب هیئت‌مدیره می‌بایست در راستای ایفای نقش صحیح خود به آن‌ها بپردازد؛ مدل صحیح ایفای نقش و ابزار لازم در این خصوص را نیز در اختیار ایشان قرار می‌دهد.
به عبارت ساده‌تر، راهبری شرکتی، زمین بازی هیئت‌مدیره است و برای برد قطعی در این بازی که به معنای افزایش اثرگذاری هیئت‌مدیره و به تبع آن افزایش ضریب موفقیت و تداوم عملکرد سازمان خواهد بود، در ابتدا لازم است هیئت‌مدیره قواعد بازی و مشخصات زمینی که در آن بازی میکند را به درستی بشناسد.
تنها در چنین شرایطی است که یک هیئت‌مدیره میتواند برای کلیه ذینفعان خود ارزش بلندمدت خلق کند؛ از منابع در اختیار خود به نحو مؤثری بهره‌برداری و صیانت به عمل آورد؛ ضمن بهبود مستمر عملکرد سازمان، سطح تاب‌آوری سازمان در مقابل بحران‌های احتمالی را افزایش دهد؛ اثربخشی تصمیمات خود را به نحو محسوس و مؤثری بهبود دهد؛ در ایجاد ترکیب مناسبی از استعدادها و نیز نگهداشت منابع انسانی به عنوان یکی از سرمایه‌های اصلی سازمان، موفق عمل کند و در نهایت ضمن سودآوری، منجر به افزایش داراییهای نامشهود سازمان و نیز افزایش سطح اعتماد سهامداران و ذینفعان به سازمان چه در داخل کشور و چه در خارج از مرزهای آن شود.