در این مقاله به بررسی کشورهای همسایه ایران در حوزه ساخت و ساز و چشم انداز آینده و چالش های پیش روی آنها می پردازیم

 

عراق

صنعت ساخت‌وساز عراق در حال احیاء است. برای امسال رشد حدود ۵٪ پیش‌بینی می‌شود. بودجه عمرانی دولت عراق برای سال مالی ۲۰۲۴-۲۵ به حدود ۲۱۱ هزار میلیارد دینار (۱۶۲ میلیارد دلار) رسیده که در مقایسه با سال قبل ۶٪ افزایش داشته است. این سرمایه‌گذاری عمدتاً روی پروژه‌های انرژی، حمل‌ونقل و آب متمرکز است. علاوه بر بودجه دولتی، بخش خصوصی و شرکت‌های بین‌المللی نیز در پروژه‌های نفت، گاز، انرژی تجدیدپذیر و مسکن ورود کرده‌اند. دولت عراق قصد دارد تولید نفت را به ۶ میلیون بشکه در روز برساند و ظرفیت پالایشگاه‌ها را افزایش دهد.

• فرصت‌ها: بودجه کلان برای پروژه‌های زیرساختی (نفت، انرژی، آب، مسکن) و برنامه‌هایی مانند شهرسازی «الراشید» (۱۰ میلیارد دلار) وجود دارد. واردات گسترده مصالح (سیمان، فولاد، کاشی و…) نیز نشان‌دهنده بازار بزرگ مواد ساختمانی است. همچنین عراق به‌دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های EPC انرژی و حمل‌ونقل است.
• چالش‌ها: ناامنی منطقه‌ای، فساد اداری و نوسانات سیاسی بر رشد ساخت‌وساز اثر می‌گذارد. بدهی سنگین دولت و ناتوانی برخی پروژه‌ها در جذب سرمایه، ریسک‌هایی برای سرمایه‌گذاران است.
• جذابیت: با وجود چالش‌ها، نیاز ساخت مسکن میلیون‌ها واحد، رشد پروژه‌های نفتی و برق، و برنامه متنوع‌سازی اقتصاد (غیردولتی کردن ساخت‌وساز) این بازار برای صادرکنندگان مصالح و پیمانکاران بین‌المللی جذاب ارزیابی می‌شود.

افغانستان

بخش ساخت‌وساز افغانستان همچنان در رکود است. طبق گزارش بانک جهانی، در سال مالی ۲۰۲۳-۲۴ این بخش با افت ۰.۹٪ مواجه شد. کاهش سرمایه‌گذاری عمومی، بحران اقتصادی و ناامنی‌های گسترده عامل اصلی این کاهش است. با این حال، افغانستان به‌واسطه موقعیت ترانزیتی‌اش برای اتصال آسیای مرکزی به جنوبی اهمیت استراتژیک دارد. به عنوان مثال، قزاقستان و افغانستان در آوریل ۲۰۲۴ توافق اولیه ساخت خط‌ آهن ترگوندی–هرات–کندهار–اسپین‌بولداک را امضا کردند و قزاقستان سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری برای این پروژه اعلام کرد.

• فرصت‌ها: پروژه‌های عظیم راه‌آهن و حمل‌ونقل منطقه‌ای می‌تواند افغانستان را به کریدور تجاری مهم تبدیل کند؛ مثلاً خط‌ آهن شمال-جنوب که افغانستان را به ترکمنستان، پاکستان و سپس به هند متصل می‌کند. تخلیه تعرفه‌ها و همکاری کشورهای آسیای میانه با طالبان افزایش یافته است. مشارکت بین‌المللی در پروژه‌های آبرسانی و برق‌رسانی نیز در دستور کار است.
• چالش‌ها: ناپایداری سیاسی، تحریم‌ها و کمبود منابع مالی مانع اصلی است. امکانات بانکی محدود و کمبود متخصص نیز شرایط را دشوار می‌کند.
• جذابیت: به‌طور کلی بازار افغانستان برای سرمایه‌گذاری خارجی پرخطر است. اما شرکای منطقه‌ای به دنبال تسهیل ترانزیت کالا و انرژی هستند و در صورت ثبات نسبی می‌تواند فرصت‌هایی در حمل‌ونقل و زیرساخت فراهم آورد.

پاکستان

بازار ساخت‌وساز پاکستان با مشکلات اقتصادی روبه‌روست. گزارش‌ها رشد منفی ۴.۴٪ برای بخش ساخت‌وساز را پیش‌بینی کرده‌اند. تورم بالا، بدهی سنگین دولت، ناپایداری سیاسی و افزایش هزینه مواد (سیمان، ماسه، آجر) مهم‌ترین عوامل این رکود هستند. دولت پاکستان در سال ۲۰۲۴ برای مهار هزینه‌ها اقدام به انقباض بودجه‌ای و برنامه‌های ریاضتی کرده است.

• فرصت‌ها: گذشته از چالش، طرح‌هایی مانند کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) همچنان در جریان‌اند. پروژه‌های انرژی و حمل‌ونقل بزرگ تحت این برنامه برنامه‌ریزی شده‌اند، هرچند که تکمیل آنها به پیشرفت سیاسی بستگی دارد. برنامه ساخت بزرگراه‌ها و توسعه بنادر نیز فرصت‌هایی برای پیمانکاران خارجی فراهم می‌کند.
• چالش‌ها: نوسانات ارزی، کمبود اعتبار مالی و قوانین دشوار سرمایه‌گذاری ریسک سرمایه‌گذاران را بالا می‌برد. همچنین بعد از تحولات سیاسی اخیر، ثبات مقررات و اجرای بلندمدت پروژه‌ها نامطمئن است.
• جذابیت: به‌رغم مشکلات، پاکستان به دلیل جمعیت و موقعیت ژئوپلیتیکی خود پتانسیل بالایی در بازار مسکن و زیرساخت دارد. ولی رقابت چین و گروه‌های خارجی و محدودیت روابط سیاسی برای شرکت‌های ایرانی و بین‌المللی چالش‌ساز است.

ترکیه

کشور ترکیه در سال ۲۰۲۴ رشد قابل توجهی در ساخت‌وساز داشته است. برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های صنعتی و مسکن به همراه بازسازی گسترده پس از زلزله فوریه ۲۰۲۳ باعث رشد تقریبی ۸.۷٪ در این صنعت شد. شاخص گردش مالی بخش ساخت‌وساز در ۹ ماه اول ۲۰۲۴ تقریباً دو برابر شد. حمایت مالی بانک‌های اسلامی منطقه و نهادهای بین‌المللی نیز در پروژه‌های تجدیدپذیر و بازسازی زیرساخت‌های زلزله‌زده نقش داشته است.

• فرصت‌ها: تقاضای بالا برای ساخت مسکن ارزان و بازسازی مناطق زلزله‌زده فرصت‌های فراوانی برای پیمانکاران و صادرکنندگان مصالح ایجاد کرده است. دولت و سرمایه‌گذاران خصوصی پروژه‌های بزرگراه، مترو و انرژی در دستور کار دارند. زمینه کشف و سرمایه‌گذاری در تولید مصالح نوین (بتن سبک، فوم‌های عایق، کاشی‌های پیشرفته) نیز فراهم است.
• چالش‌ها: تورم بالا و افزایش نرخ بهره و کاهش ارزش لیر، هزینه‌های ساخت را بالا برده و صدور مجوزهای جدید را کند کرده است. سقوط ارزش پول محلی و محدودیت‌های اعتبارگیری بانکی فشار بر پیمانکاران وارد می‌کند.
• جذابیت: با وجود چالش‌های مالی، بازار گسترده ساخت‌وساز (به ویژه در بخش مسکن و بازسازی) و دستیابی ترکیه به تکنولوژی‌های نوین ساخت‌وساز، این کشور همچنان یکی از مقصدهای جذاب منطقه‌ای برای شرکت‌های ساختمانی ارزیابی می‌شود.

ارمنستان

بازار ساخت‌وساز ارمنستان در حال رشد است. بر اساس آمار رسمی، حجم کارهای ساختمانی در ۱۱ ماه اول ۲۰۲۴ به ۱.۴۳ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل ۱۴.۹٪ افزایش یافته است. بیشترین سهم به بخش مسکن (۴۲.۵٪) و پروژه‌های زیرساخت حمل‌ونقل (۱۷.۸٪) تعلق دارد. دولت ارمنستان همچنین بودجه‌ای بالغ بر ۱٫۵۶ میلیارد درام (حدود ۴.۱ میلیون دلار) برای پروژه‌های زیرساختی در مناطق هفت‌گانه کشور در نیمه اول ۲۰۲۵ تصویب کرده است. در بخش حمل‌ونقل، با وام ۲۳۶ میلیون یورویی بانک توسعه آسیایی برای ساخت یکی از قطعات بزرگراه شمال-جنوب (سیسیان-کاجاران) موافقت شده است. این پروژه بزرگراهی می‌تواند ارمنستان را به کریدور حمل‌ونقل بین ایران و اروپا نزدیک‌تر کند.

• فرصت‌ها: شهرسازی کوچک مقیاس، ساخت مجتمع‌های مسکونی متوسط و پروژه‌های گردشگری (هتل، مراکز تفریحی) بخش خصوصی وام‌گیرنده زیادی در این کشور داشته‌اند. همچنین تکمیل کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، زیرساخت‌های انرژی (نیروگاه‌ها) و خطوط ریلی فرصت‌های سرمایه‌گذاری جذابی ارائه می‌کنند.
• چالش‌ها: بازار کوچک و اشباع‌شده‌ای است و کاهش رشد اقتصادی (پیش‌بینی کاهش رشد به ۵٪ در ۲۰۲۵) رقابت را تشدید می‌کند. وابستگی به سرمایه‌گذاری خارجی (به ویژه روسیه و ایران) و تغییرات سیاست خارجی می‌تواند پروژه‌ها را تاخیر دهد.
• جذابیت: با وجود بازار محدود داخلی، جایگاه ارمنستان به‌عنوان پل میان منطقه اوراسیا و اروپای شرقی، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک با کشورهای همسایه (مانند ایران و گرجستان) را جذاب کرده است. برای مثال، جاده «شمال-جنوب» تعاملاتی بین‌المللی را پیش می‌برد که می‌تواند زمینه پروژه‌های EPC را فراهم کند.

آذربایجان

بازسازی مناطق جنگ‌زده و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی، بازار ساخت‌وساز آذربایجان را فعال کرده است. پیش‌بینی‌ها رشد حدود ۲.۶٪ را در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهند. سرمایه‌گذاری کل در شش ماه اول ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل ۹.۴٪ افزایش یافته و بخش غیرنفتی با ۱۲.۶٪ رشد پیشتاز بوده است. دولت آذربایجان برنامه‌ای برای افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر تا ۳۰٪ تا سال ۲۰۳۰ دارد و پروژه‌های مشترکی با امارات متحده (دو نیروگاه خورشیدی و یک پارک بادی) در ژوئن ۲۰۲۴ کلید خورد. منابع دولتی همچنین برای بازسازی زیرساخت در مناطق پس از جنگ قره‌باغ (حدود ۱.۳ میلیارد دلار) تخصیص یافته است.

• فرصت‌ها: توسعه شبکه حمل‌ونقل (بزرگراه، ریلی)، پروژه‌های انرژی (هیدرو، خورشیدی، بادی) و مسکن در سرتاسر کشور در حال رشد است. ایجاد سازوکارهای PPP و دعوت از پیمانکاران خارجی برای ساخت بیمارستان، مدرسه و کارخانه‌ها ادامه دارد. پتانسیل بالای نفت و گاز، سرمایه‌گذاری در پالایشگاه و پتروشیمی‌ها را افزایش داده است.
• چالش‌ها: ریسک‌های ژئوپلیتیکی (تنش با ارمنستان)، وابستگی درآمد به نفت، و شفافیت محدود مقررات اداری از موانع اصلی است. بازار ساخت محدودی دارد و پروژه‌های بزرگ معمولاً از طریق مناقصات دولتی اختصاص می‌یابند.
• جذابیت: برنامه‌های بزرگ دولت در انرژی‌های نو و پروژه‌های شهرسازی در مناطق آزاد، فضای مناسبی برای شرکت‌های بین‌المللی و صادرکنندگان مصالح (سیمان، فولاد، تجهیزات برق) پدید آورده است. با این حال، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بیشتر در حوزه انرژی و نفت متمرکز شده است.

ترکمنستان

دولت ترکمنستان برنامه‌های زیادی برای ساخت‌وساز دارد. «برنامه سرمایه‌گذاری ۲۰۲۴» این کشور شامل پروژه‌های بزرگ منطقه‌ای مانند خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (TAPI)، فرودگاه جدید در ولایات غربی، نیروگاه ترکیبی ۱۵۷۴ مگاواتی و بزرگراه جدید عشق‌آباد-ترکمن‌آباد است. همچنین ساخت پل بزرگ روی خلیج قره‌بازگوز و ادامه ساخت شهر آرک‌داگ (شهر هوشمند) در دستور کار است. دولت مقدار قابل توجهی بودجه برای ساخت مسکن، مدارس، بیمارستان و زیرساخت‌های شهری اختصاص داده است.

• فرصت‌ها: ترکمنستان به‌عنوان مسیر احتمالی کریدورهای انرژی و حمل‌ونقل، جذاب است. پروژه TAPI (با پشتیبانی چین)، توسعه بندر ترکمن‌باشی و گاز صادراتی، نیاز به پیمانکاران و تجهیزات بزرگ دارد. سرمایه‌گذاری در سد و شبکه برق برای مصارف داخلی نیز افزایش یافته است.
• چالش‌ها: نظام سیاسی بسته و تک‌حزبی، شفافیت کم و تحریم‌های مالی بین‌المللی، محیط کسب‌وکار را پیچیده کرده‌اند. دسترسی به تأمین مالی خارجی محدود است و ترکمنستان معمولاً از مصالح وارداتی استفاده می‌کند.
• جذابیت: گرچه مقررات دست‌وپاگیر است، اما رشد سریع پروژه‌های زیربنایی به‌خصوص در حوزه انرژی و حمل‌ونقل فرصتی بی‌سابقه است. شرکت‌های منطقه‌ای (مانند چین و ترکیه) در حال همکاری هستند و همکاری منطقه‌ای (مثل گفتگوهای سه‌جانبه ترکمنستان-قزاقستان-افغانستان) در حال شکل‌گیری است.

امارات متحده عربی

بازار ساخت‌وساز امارات بسیار فعال و بزرگ است.   ارزش این بازار حدود ۶۶.۹ میلیارد دلار تخمین زده شده و انتظار می‌رود با نرخ رشد سالانه حدود ۶٪ تا ۲۰۳۰ به ۹۶ میلیارد دلار برسد. پروژه‌های متعدد مسکونی (مثلاً تحویل بیش از ۴۰ هزار واحد در دبی تا ۲۰۲۵)، تجاری-گردشگری (پروژه‌های تفریحی و فرهنگی متنوع) و زیرساختی (راه، مترو، پل‌های آبی) در جریان است. بیش از ۱۲۰ پروژه هتلی جدید در امارات در حال ساخت است تا مطابق اهداف گردشگری بلندپروازانه باشد.

• فرصت‌ها: امارات در مسیر رشد گردشگری و حمل‌ونقل، نیاز شدیدی به توسعه شهری و تامین مصالح دارد. برای مثال ساخت جزایر مصنوعی تفریحی (پالم‌ها) یا گسترش مترو و فرودگاه‌ها پروژه‌های ملی محسوب می‌شوند. مقررات مطلوب به سرمایه‌گذاران خارجی (حق مالکیت آزاد، آیین‌نامه‌های شفاف) از جمله عوامل جذب شرکت‌های بین‌المللی است.
• چالش‌ها: رقابت بالای شرکت‌ها، روند سریع تغییرات مجوزها و هزینه بالای نیروی کار و زمین، ورود به بازار را دشوار کرده است. همچنین کاهش نسبی قیمت نفت در صورت تداوم می‌تواند بر بودجه پروژه‌ها فشار آورد.
• جذابیت: با توجه به مصرف بالای مصالح مدرن، شرکت‌های ساخت‌وساز ایرانی می‌توانند با تمرکز بر تولیدات کیفی (مثل کاشی‌های ویژه، عایق‌های پلیمری، گچ‌های پیشرفته) بخشی از نیاز بازار امارات را تامین کنند. هرچند رقابت جهانی سنگین است، فضای امن و قانونمند این کشور توجه زیادی به ساخت‌وساز کرده است.

عمان

صنعت ساخت‌وساز عمان رشد قابل توجهی داشت (۳.۳٪). این رشد عمدتاً از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بخش‌های تولیدی و مالیات دولت بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل و گردشگری ناشی شده است. به گزارش مرکز آمار عمان، در نیمه اول ۲۰۲۴ جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت ساخت افزایش ۴۱٪ داشته است. دولت عمان با طرح چشم‌انداز ۲۰۴۰ خود، پروژه‌های بزرگ حمل‌ونقل و انرژی تجدیدپذیر را در دستور کار دارد. در اکتبر ۲۰۲۴، هفت پروژه بزرگ زیرساختی به ارزش بیش از ۱۱۹ میلیون ریال عمان (۳۰۹ میلیون دلار) از سوی وزارت حمل‌ونقل واگذار شد که کار آنها تا سال ۲۰۲۷ تکمیل می‌شود.

• فرصت‌ها: توسعه بندرها و فرودگاه‌ها، شبکه ریلی (قطار عمان-امارات)، ساخت هتل‌های توریستی و مجتمع‌های مسکونی جدید، بازار بزرگی خلق کرده است. سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی و بادی (اهداف ۳۰٪ برق از تجدیدپذیر تا ۲۰۳۰) فرصت مناسبی برای شرکت‌های EPC فراهم می‌کند. تشویق دولت برای مشارکت بخش خصوصی (طرح مسکن اجتماعی، تورم پایین ساخت) نیز جذب سرمایه کرده است.
• چالش‌ها: جمعیت نسبتاً کم و اقتصاد کمتر چند‌بعدی نسبت به همسایگان، حجم پروژه‌ها را محدود می‌کند. همچنین بدهی‌های دولتی و کاهش قیمت نفت، منابع بودجه‌ای را فشرده کرده و سرعت اجرای طرح‌ها را کند می‌کند.
• جذابیت: به دلیل ثبات سیاسی و چشم‌انداز بلندمدت دولت (ویژن ۲۰۴۰)، عمان به عنوان مقصدی امن برای سرمایه‌گذاری ارزیابی می‌شود. شرکت‌های خارجی در پروژه‌های زیربنایی (راه، ریلی) جایگاه خوبی دارند. صادرات مصالح (مثلاً لوله‌های فولادی، سیمان آرمه) برای پروژه‌های انرژی و تاسیسات صنعتی عمان نیز بازار مناسبی است.

قطر

پس از جام جهانی ۲۰۲۲، رشد ساخت‌وساز قطر کند شده اما پایدار است. در ۲۰۲۴ حدود ۱.۴٪ رشد داشت و برای ۲۰۲۵ حدود ۳.۴٪ پیش‌بینی می‌شود. بودجه سال ۲۰۲۵ قطر حدود ۲۱۰٫۲ میلیارد ریال (۵۷٫۸ میلیارد دلار) است که رشد ۴.۶٪ نسبت به سال قبل دارد. عمده هزینه‌ها در بهداشت، آموزش و زیرساخت شهری صرف می‌شود. قطر همچنان پروژه‌های بزرگی در حوزه انرژی (گسترش میدان شمالی با سرمایه ۵۴٫۵ میلیارد دلار) و انرژی‌های نو (افزایش سهم تجدیدپذیر به ۱۸٪ تا ۲۰۳۰) دارد.

• فرصت‌ها: توسعه‌یافته‌ترین زیرساخت خاورمیانه است و پس از اتمام فازهای آخر میدان گازی، به جذب فناوری نیاز دارد. پروژه‌های آبیاری، آب‌شیرین‌کن و حمل‌ونقل شهری (مترو مرحله‌های بعدی) اولویت دارند. تلاش برای کاهش آلایندگی و گسترش حمل‌ونقل سبز، زمینه سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز پایدار را فراهم کرده است.
• چالش‌ها: با کوچک‌تر بودن جمعیت (حدود ۳ میلیون)، تقاضای ساختمان کمتر از برخی همسایه‌ها است. بخش مسکن بخشنامه‌گذاری شده و دولت نقش اصلی را دارد. تحریم‌های منطقه‌ای (قطر توسط برخی همسایگان) تا حدودی تجارت مصالح خارجی را متاثر کرده است.
• جذابیت: قطر بازار ثروتمند و ثابتی دارد و شرکت‌های خارجی (به‌ویژه در انرژی) حضور پررنگی دارند. درهای پروژه‌های انرژی و شهری (ساخت لوله‌ها، مخازن LNG، بیمارستان‌ها) به روی مشارکت بین‌المللی باز است.

بحرین

بازار ساخت‌وساز بحرین کوچک‌تر است اما رشد مداومی دارد. در سال ۲۰۲۲ رشد ۱.۴٪ گزارش شد. دولت بحرین بیش از ۳۰ میلیارد دلار پروژه زیرساختی بلندمدت تعریف کرده که شامل پنج جزیره مصنوعی جدید است. پروژه‌های مهم شامل بازسازی پالایشگاه BAPCO به ارزش ۷ میلیارد دلار، بزرگراه جدید ۳.۵ میلیارد دلاری به عربستان، متروی ۲ میلیارد دلاری، و تأسیسات گازی و آبرسانی چندصدمیلیونی است. همچنین برنامه‌های عظیم ساخت مسکن اجتماعی (۴۰ هزار واحد در ۱۰ سال) و پروژه‌های مسکونی مختلط در حوزه خصوصی (دییار المحرق، طولیّمه) در حال اجراست.

• فرصت‌ها: اصلاحات اقتصادی (طرح بهبود پس از کرونا) و حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی، فرصت مشارکت در ساخت‌وساز بندری، حمل‌ونقل و مسکن را افزایش داده است. برنامه توسعه شهرها و فضاهای مسکونی جدید، به صادرکنندگان مصالح (سیمان، فولاد) نیاز دارد.
• چالش‌ها: بحران‌های بودجه و بدهی دولت (تکیه بر وام و کمک‌های منطقه‌ای) سرعت پروژه‌ها را کند کرده است. بازار مسکن اشباع‌شده است و جذب سرمایه‌گذار خارجی دشوار است.
• جذابیت: مشارکت با عربستان و پروژه‌های مشترک گازی-نفتی، جذابیت اندکی برای شرکت‌ها ایجاد کرده است. فرصت عمده در ساخت پروژه‌های کوچک‌مقیاس (سکونتگاه‌های ارزان‌قیمت، هتل‌های گردشگری) و تأمین مواد اولیه است.

کویت

کویت پروژه‌های بلندپروازانه چشم‌انداز ۲۰۳۵ را دنبال می‌کند. بزرگ‌ترین آن، «شهر جدید جنوب سعد عبدالله» است که حدود ۶۴ کیلومتر مربع مساحت دارد و در مجموع ۲۳٬۵۵۱ قطعه مسکونی برای ۱۵۰ هزار نفر در نظر گرفته شده است. شرکت چینی CGGC قراردادهایی به ارزش ۵۵۷ میلیون دلار برای زیرساخت‌های این شهر (جاده‌ها، آب، برق) امضا کرده و قراردادی دیگر ۳۰۶ میلیون دلاری با شرکت‌های محلی بسته شد. کل سرمایه‌گذاری فعلی این پروژه حدود ۸۶۳ میلیون دلار است. این پروژه بخشی از برنامه «کویت جدید» برای تنوع‌بخشی اقتصاد و جذب نسل جوان است.

• فرصت‌ها: ساخت شهرک‌های جدید (بخش مسکن)، توسعه بندر و آزادراه، نوسازی فرودگاه‌ها و ساخت مراکز تجاری فرصت‌های زیادی فراهم کرده است. سیاست‌های دولت برای افزایش مشارکت بخش خصوصی و جذب فناوری (همکاری با چین و کره‌جنوبی) در ساخت زیرساخت‌های شهری دیده می‌شود.
• چالش‌ها: نوسانات قیمت نفت و کسری بودجه، تأمین مالی پروژه‌ها را پیچیده کرده است. وابستگی به پیمانکاران خارجی (به‌ویژه چینی) و تغییرات بوروکراتیک (ملکیت، قرارداد) جزو ریسک‌هاست.
• جذابیت: اندازه بزرگ پروژه‌ها و اولویت دولتی، این بازار را در منطقه قابل توجه کرده است. کویت به دنبال استفاده از تکنولوژی‌های نوین ساخت و ایجاد شهرهای هوشمند است. صادرکنندگان مصالح و شرکت‌های EPC می‌توانند از این تحرک زیرساختی سود ببرند.

عربستان سعودی

عربستان طی سال‌های اخیر با پروژه‌های عظیم ویژن ۲۰۳۰ خود پیشرو بوده است. این کشور با حدود ۱.۵ تریلیون دلار پروژه ساخت‌وساز در دست اجرا، حدود ۳۹٪ کل طرح‌های خاورمیانه را در اختیار دارد. بیش از نیمی از این سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و توسعه شهری (مانند پروژه NEOM، پروژه دریای سرخ، شهرهای اقتصادی) و بقیه در زیرساخت حمل‌ونقل و انرژی متمرکز شده است. پیش‌بینی می‌شود تا انتهای دهه، اقتصاد ساخت عربستان سالانه حدود ۴٫۶٪ رشد داشته باشد.

• فرصت‌ها: زیرساخت‌های توریستی (هتل‌ها، مجتمع‌های تفریحی)، حمل‌ونقل (مترو ریاض، قطار سریع‌السیر مکه-مدینه) و پروژه‌های نفت و گاز (پالایشگاه‌ها، پتروپالایشگاه‌ها) رونق دارد. سرمایه‌گذاری در نوسازی مسکن دولتی و شهرهای جدید (مثل مجمع بیوت فرهنگی ریاض) به شرکت‌های خارجی فضا می‌دهد.
• چالش‌ها: فرایند مناقصات و قوانین مالکیت می‌تواند پیچیده باشد. اولویت به پیمانکاران داخلی و معیارهای سخت کیفی بعضاً مانع حضور شرکت‌های کوچک خارجی می‌شود. همچنین تحریم‌ها و کاهش‌ قیمت نفت در بلندمدت بر بودجه پروژه‌ها اثر می‌گذارد.
• جذابیت: با وجود رقابت بالا، مقیاس بزرگ پروژه‌ها و حمایت بی‌سابقه دولتی (از طریق صندوق سرمایه‌گذاری عمومی) بازار عربستان برای پیمانکاران و صادرکنندگان مصالح همچنان مطلوب است. شرکت‌هایی که توانایی ارائه فناوری‌های نوین (ساختمان سبز، هوش مصنوعی در ساخت) را دارند، چشم‌انداز روشنی پیش رو دارند.

قزاقستان

صنعت ساخت‌وساز قزاقستان در سال ۲۰۲۴ رشد مناسبی داشت. برآورد می‌شود این بخش ۵.۳٪ افزایش یابد. دولت برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه راه‌ها (حدود ۱۲٬۰۰۰ کیلومتر بزرگراه جدید تا پایان ۲۰۲۴ با هزینه ۲٫۳ میلیارد دلار) و تعمیر شبکه موجود دارد. همچنین پروژه‌های انرژی (نیروگاه‌های حرارتی جدید، طرح‌های انرژی تجدیدپذیر) و توسعه هتل‌های بین‌المللی در دست اجراست. تسهیلات بانکی بلندمدت‌تر برای ساخت هتل‌ها صادر شده و شرکت‌های چینی و اروپایی در تامین زیرساخت‌ها مشارکت می‌کنند.

• فرصت‌ها: توسعه شبکه راه‌آهن و کریدورهای بین‌المللی (همکاری سه‌جانبه با ترکمنستان و افغانستان)، ساخت شهرک‌های صنعتی و پارک‌های انرژی جذب سرمایه را تسهیل می‌کند. پروژه‌های بزرگ حمل‌ونقل (راه‌آهن جدید آلماتی-بی‌شکک) و سدسازی، به شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری نیاز دارد.
• چالش‌ها: فاصله جغرافیایی، قوانین پیچیده و زبان (قزاقی/روسی) موانعی برای ورود شرکت‌های خارجی است. محیط کسب‌وکار تا حدودی دولتی است و روند تصویب قراردادها زمان‌بر است. تحریم‌ها علیه روسیه نیز تحرک تجاری را پیچیده کرده است.
• جذابیت: قزاقستان با ثبات نسبی سیاسی و اقتصاد باز، دروازه خوبی برای نفوذ به بازار آسیای میانه است. تقاضای داخلی بالا برای مسکن و زیرساخت، صادرات مصالح ساختمانی (فولاد، سیمان) و فنّاوری‌های ساختمانی (ریل و خودروهای راه‌آهن) را مطمئن می‌کند. علاقه قزاقستان به توسعۀ کریدور شمال-جنوب، چشم‌انداز صادرات ایران به بازارهای جنوب آسیا را نیز بهبود می‌بخشد.

گرجستان

بازار ساخت‌وساز گرجستان کوچک اما پویاست. بخش ساختمان ۸–۱۲٪ از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و صدور حدود ۱۰٬۰۰۰ پروانه ساخت در ۲۰۲۴ گزارش شده است. قیمت مسکن در تفلیس پس از جهش ۲۰۲۲-۲۰۲۳ در حدود ۶٪ نسبت به سال قبل افزایش داشته و تقاضا به‌ویژه در حومه‌ها همچنان رو به رشد است. بازسازی زیرساخت‌های حمل‌ونقل (جاده‌های بین‌شهری، پل‌ها) و پروژه‌های هتل‌سازی در شهرهای توریستی (باتومی) هم ادامه دارد.

• فرصت‌ها: سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های مسکن ارزان و منازل لوکس در تفلیس و باتومی در حال افزایش است. گرجستان با بهبود روابط با اتحادیه اروپا و جذب مهاجران روس، نیاز به مسکن بیشتری دارد. طرح‌های اتصال ریلی و توسعه شهرک‌های صنعتی (بندر کوتائیسی) نیز پروژه‌هایی هستند که پیمانکاران را جذب می‌کنند.
• چالش‌ها: مقیاس کوچک بازار و رشد وابسته به گردشگری، ریسک‌هایی را برای عرضه‌کنندگان خارجی ایجاد می‌کند. قوانین متغیر زمین و مجوز ساخت، گاهی اوقات فرآیند سرمایه‌گذاری را پیچیده می‌کند.
• جذابیت: با وجود کوچکی، محیط آزاد اقتصادی گرجستان (مالیات کم، کنترل کم‌دولتی) و روند رو به رشد توریسم، این کشور برای صادرکنندگان مصالح سبک (انواع سنگ، کاشی‌های تزئینی) و توسعه پروژه‌های مشترک جذاب است. همچنین به‌دلیل موقعیت بین‌المللی، برخی پروژه‌های حمل‌ونقلی ایران-اروپا (مانند راه‌آهن ریزه-آخالتسیخه ترکیه) از خاک گرجستان می‌گذرند و می‌تواند زمینه همکاری فراهم شود.