مقدمه

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در اظهاراتی جلب‌توجه‌کننده ادعا کرد که ایالات متحده می‌تواند از نیمی از سهم اوکراین در عناصر خاکی کمیاب بهره‌برداری کند. اما این ادعا در بستری از چالش‌های امنیتی، زیست‌محیطی و رقابت‌های جهانی نیازمند تحلیل دقیق‌تر است.

اوکراین: گنجینه معدنی در قلب جنگ

اوکراین با دارا بودن ۲۳ ماده از ۵۰ ماده معدنی حیاتی تعریف‌شده توسط ایالات متحده، از اورانیوم و تیتانیوم تا عناصر خاکی کمیاب، در تئوری می‌تواند نقش کلیدی در تغییر موازنه قدرت در زنجیره تأمین جهانی ایفا کند. با این حال، چالش اصلی، جذب سرمایه‌گذاری در شرایط جنگ و اشغال بخشی از خاک این کشور توسط روسیه است. ناتالیا کاتسر-بوچکوفسکا، مؤسس صندوق سرمایه‌گذاری پایدار اوکراین، بر دسترسی این کشور به نیروی متخصص و همسایگی با اتحادیه اروپا به عنوان مزایای نسبی اشاره می‌کند.

رقابت با چین: عناصر خاکی کمیاب به مثابه سلاح

چین با تسلط انحصاری بر ۹۰٪ بازار جهانی عناصر خاکی کمیاب مانند «تربیوم» و «دیسپروزیم» مواد حیاتی برای صنایع الکترونیک و نظامی به قدرت بی‌بدیلی در جنگ تجاری تبدیل شده است. اوکراین در صورت ثبات سیاسی و امنیتی می‌تواند این انحصار را بشکند، اما موانعی همچون زمانبر بودن استخراج (۱۵ تا ۴۰ سال) و ریسک‌های زیست‌محیطی (۲۰هزار تن زباله سمی به ازای هر تن تولید) سرمایه‌گذاران را محتاط کرده است.

اشغال روسیه: سدی بر سر راه منابع

برآوردها نشان می‌دهد یک‌سوم ذخایر معدنی اوکراین در مناطق اشغالی توسط روسیه واقع شده است.  پژوهشگران مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، هشدار می‌دهد که انحصار این منابع نه مختص اوکراین است و نه پایدار؛ کشورهایی مانند برزیل و نامیبیا نیز به عنوان گزینه‌های جایگزین در حال اکتشاف هستند.

تیتانیوم و اورانیوم: فرصت‌های ازدست‌رفته؟

پیش از جنگ، اوکراین یکی از بازیگران اصلی بازار تیتانیوم جهان بود ،فلزی حیاتی برای صنایع هوافضا و انرژی. اما امروز روسیه با سلطه بر شرکت آویسما (تأمین‌کننده ۱۵٪ بازار جهانی)، این مزیت را تضعیف کرده است. از سوی دیگر، ذخایر اورانیوم اوکراین به ویژه در استان‌های میکولایف و کیرووهراد می‌تواند برای غرب، به ویژه فرانسه (در حال ساخت ۱۴ رآکتور جدید)، جایگزینی برای وابستگی به روسیه و قزاقستان باشد.

نئون: حلقه گمشده زنجیره فناوری

اوکراین پیش از جنگ، ۷۰٪ از گاز نئون جهان ماده حیاتی برای تولید لیزرهای ساخت تراشه‌های پیشرفته را تأمین می‌کرد. تخریب زیرساخت‌های این صنعت نه‌تنها اقتصاد اوکراین، بلکه زنجیره تأمین جهانی فناوری را تحت تأثیر قرار داده است.

نتیجه گیری: معدن جویی به مثابه سپر امنیتی؟

اگرچه وزیر خزانه‌داری آمریکا، معتقد است مواد معدنی به‌تنهایی سپر امنیتی اوکراین نخواهند شد، اما احیای این صنایع پس از جنگ می‌تواند هم به بازسازی اقتصادی این کشور کمک کند و هم وابستگی غرب به روسیه و چین را کاهش دهد. با این حال، موفقیت در گروی پایان درگیری، جلب سرمایه‌گذاری بین‌المللی و عبور از چالش‌های زیست‌محیطی است.

تغییرات اعمال شده:

– ساختار منسجم تر با تقسیم‌بندی موضوعی و عنوان‌گذاری واضح.

– کاهش جملات پیچیده و روان‌سازی متن برای خوانش بهتر.

– افزایش تحلیل ژئوپلیتیک (رقابت با چین، نقش روسیه، فرصت‌های غرب).

– تأکید بر داده‌های کلیدی مانند سهم ۷۰٪ اوکراین در تولید نئون.

– تبیین اهمیت مواد معدنی در صنایع راهبردی (هوافضا، انرژی، فناوری).

جدا از همه موارد ، نمی توان از رد پای ایلان ماسک در این نظریه  چشم پوشی کرد